Я падмятаю i ты падмятай.

Фільм «Бедныя-няшчасныя» — фантасмагарычная і вакханальная прыпавесць аб мужчынскім уласніцтве і розных памылковых шляхах уцёкаў, якія жанчыны могуць прыдумаць. Рэжысёр Ёргас Лантымос даследуе і кідае выклік таму, як грамадства дыктуе і душыць жаночыя паводзіны, таксама звяртаецца да нашай уласнай юрлівасці і, здавалася б, жахліваму ўяўленню аб панi без сораму, не скаваных ціскам соцыума, прыстойнасцямі і ветлівасцю.

Гераіня нават не спрабуе вывучаць абмежаванні, а маментальна бярэ на сябе адказнасць за свае жаданні, сваё цела і сваю асобу, як цалкам сфармаваную вольнадумную індывідуальнасць, якая адмаўляецца быць тэрыторыяй любога мужчыны, якую трэба заваяваць. Вось эвалюцыя чалавека, якая праходзіць шлях ад прагнай спажывецкі досведу (выпіўка, сэкс, ежа, забаўкі) да суб’екта, які жыве па сваіх правілах, што ўсталёўвае свае ўласныя сацыяльныя норавы. Аліса ў Краіне цудаў, якая атрымалася на аперацыйным стале эксцэнтрычнага вучонага доктара, як і гераіня Люіса Кэрала, падае ў (вобразную) трусіную нару ў падарожжы самапазнання. Самы вялікі жарт у «Бедныя-няшчасныя» — тое, як сучасна мыслячая Бэла ўяўляе сабой вольную ад фільтраў сілу прыроды ў такі патрыярхальны перыяд: яна выклікае прыпадкі ва ўсіх кантралюючых мужчын у яе жыцці і нават сама іх выкарыстоўвае.

Бэла (Эма Стоўн) — маладая цяжарная жанчына, якая наклала на сябе рукі, кінуўшыся з лонданскага Таўэрскага моста. Годвін Бакстэр (Уільяма Дэфо) смела выцягвае цела пад покрывам цемры з бруднага берага Тэмзы і, прыжыў мозг не нарадзіўшагася дзіцяці, нібы Віктар Франкенштэйн (пацешны факт: Годвін — гэта дзявочае прозвішча Мэры Шэлі), рэанімуе яе, выкарыстоўваючы метады, экзатычная жахлівасць якіх раскрываецца толькі ў  канцы апавядання. Толькі паступова перадгісторыя, якая прывяла ахвяру туды, складаецца разам, дадаючы новыя пласты сэнсу да інстынктыўнага непрымання Бэлай спроб мужчын авалодаць ёю і навязаць сваю цвёрдую мараль.

Новы чалавек хутка становіцца ўсхваляваным адкрыццём мастурбацыі, якое, у сваю чаргу, стымулюе моўныя навыкі. З сумессю дзіцячай капрызы і дарослай мудрасці цікаўнасць Бэлы расце, сцены маёнтка становяцца для яе занадта задушлівымі — яна прагне спазнаць свет за межамі сваёй хаты. Адвакат грубіян і хам бярэ Бэлу з сабой у грандыёзнае еўрапейскае турнэ, поўнае пачуццёвых асалод і прыгод. Доктар Бакстэр фаталістычна заключае, што ў яго няма іншага выбару, акрамя як адпусціць аб’ект свайго эксперыменту. Годвін — фізічна гратэскавы чалавек, які складаецца са шнараў і ўродстваў, вынік бесчалавечных досведаў, праведзеных яго бацькам-калегай-навукоўцам. Не маючы прадузятага ўяўленні аб прыгажосці, Бэла — адзіная, хто ніколі не глядзеў на яго з жахам ці жалем.

Гэта выдатная роля для Ўільяма Дэфо, але не для Эмы Стоўн, прадставіць Бэлу спачатку жартам, а затым эмацыйным падмуркам на якім пабудаваны ўвесь фільм, не простая задача, але я не чытаю на яе твары здольнасць Бэлы пераадольваць усё больш і больш складаныя, мудрагелістыя эмоцыі, ідэі і пачуцці. Стоўн не ўзвышае карціну сваімі ўхмылкамі, закатваннем вачэй, захопленымі крыкамі і панурымі хмурнымі поглядамі. Акторцы бракуе магутнасці паказаць і выказаць сур’ёзнасць і непасрэднасці шоку ад усведамлення таго, што людзі могуць быць дрэннымі і, што дрэнныя рэчы здараюцца стала (завошта Оскар???). Практычна ўсё ў «Беднягах» курчаць рожы, выглядаюць узбуджанымі або юрлівымі, шалёным або скептычна настроенымі, а часам і ўсімі пералічанымі адразу. Спакуснік, які забраў Бэлу — нейкі Дункан Уэдэрберн — самы абуральна смешны, спектакль ад Марка Руфала, увесь твар якога ператвараецца ў мясістую гарэзлівасць за рахунак дадання вусоў. Першы самец, які выкарыстоўвае ненаедны голад і наіўнасць Бэлы, каб наталіць свае ўласныя апетыты, крычыць паводзінамі і ёй і нам, што мужчыны жудасныя, раўнівыя і раздражняльныя.

Страта некранутасці Бэлы з’яўляецца паваротным момантам: фільм нават пераходзіць ад чорна-белага да яркага колеру. Быць выгнаным з раю тут не з’яўляецца грэхападзеннем: гэта першы крок на доўгім шляху да яго ў грамадстве. Большасць галоўных герояў Ланцімаса разумеюць правілы сваіх міроў, і іх вандраванні звычайна складаюцца з разуменне таго, што ім трэба або вызваліцца ад гэтых правіл, або трагічна паддацца ім. Адзіны ўрок, які Бэла павінна засвоіць (зноў і зноў), заключаецца ў тым, што дзеянні маюць далікатную, нязручную, але неабходную сувязь з наступствамі. Так, яна занадта часта калыхае сцёгнамі ў свайго роду авангардным балеце, гэта значыць апантана ці люта скача — шлях да святкавання пераможнай фемінісцкай аўтаноміі для жанчын?

Часам, калі кінематаграфістам даецца магчымасць працаваць у вялікіх маштабах, яны могуць або абрынуцца пад цяжарам сваіх амбіцый, або проста не мець дастатковай візуальнай вынаходлівасці, каб адпавядаць размаху іх гісторыі. Прыбяром за дужкі касцюмы, дэкарацыі і дызайн — усё гэта прывідная асалода, цікавы і надзвычай амбіцыйны праект, які прымушае гледачоў адчуць, што яны бачаць свет упершыню. Але ніводны з гэтых вытанчаных тэхнічных элементаў не мае значэння, калі мы не клапоцімся пра жанчыну, якая знаходзіцца ў іх цэнтры. І мы гэта робім.

Бэла як быццам Барбі застаецца добрай і аптымістычнай, нават калі бачыць праўду аб знешнім свеце, але яна таксама даведалася дастаткова, каб пры неабходнасці адстойваць сваю зноў здабытую сілу. Па сутнасці, гаворка ідзе пра смеласць, неабходную для таго, каб знайсці сябе і жыць як сапраўднае «я» ў складаным свеце, поўным нявызначанасці, жорсткасці, цяжкасцяў і рэчаў, якія знаходзяцца далёка за межамі нашага кантролю. «Бедныя-няшчасныя» у канчатковым выніку становіцца імпрэзай пераможнай фемінісцкай аўтаноміі. Згодны?

Дзянic Леснiк

Таксама чытайце:

«Травень снежань» (англ. May December)»
«Зона інтарэсаў» (англ. The Zone of interest)
«Касманаўт» (англ. Spaceman)